Kaucja za butelki – o co chodzi w systemie kaucyjnym?

System kaucyjny w Polsce zbliża się wielkimi krokami i budzi spore zainteresowanie zarówno wśród konsumentów, jak i przedsiębiorców. System kaucyjny to ważne narzędzie systemowe mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia środowiska i poprawę efektywności recyklingu. Jego wprowadzenie w Polsce od 1 października 2025 r. wymaga aktywnego udziału wszystkich uczestników rynku, a także odpowiedniego przygotowania infrastruktury i technologii wspierających jego funkcjonowanie. Dzięki temu Polska dołączy do grona krajów skutecznie realizujących cele gospodarki o obiegu zamkniętym i ochrony środowiska.

W tym artykule omawiamy:

1. Na czym polega system zwrotu kaucji?
2. Jak będzie wyglądał system kaucyjny w Polsce?
3. Czy dołączenie do systemu kaucyjnego jest obowiązkowe?
4. Kiedy wchodzi w życie system kaucyjny?
5. W jaki sposób przedsiębiorcy powinni przystąpić do systemu kaucyjnego?
6. Jakie opakowania zostaną objęte systemem kaucyjnym?
7. Ile będzie wynosić kaucja za butelki w systemie kaucyjnym?
8. Jak wygląda zwrot kaucji?
9. Czy można nie przystąpić do systemu kaucyjnego?
10. Dyrektywa SUP a system kaucyjny
11. System kaucyjny w Europie
12. Obsługa systemu kaucyjnego DRS w systemach Insoft

Na czym polega system zwrotu kaucji?

System kaucyjny to mechanizm mający na celu zwiększenie poziomu recyklingu i ograniczenie odpadów, szczególnie plastikowych i metalowych. Polega on na doliczeniu do ceny napoju kaucji za opakowanie (np. butelkę czy puszkę). Po zwróceniu pustego, nieuszkodzonego opakowania do punktu zbiórki lub automatu (butelkomatu) konsument odzyskuje wpłaconą kaucję. System ten zachęca konsumentów do zwrotu opakowań, które następnie są poddawane recyklingowi lub ponownemu użyciu.

Jak będzie wyglądał system kaucyjny w Polsce?

W Polsce system kaucyjny obejmie butelki plastikowe (PET) jednorazowego użytku o pojemności do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra, oraz butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Opakowania objęte systemem będą odpowiednio oznakowane trwałymi i czytelnymi znakami, aby umożliwić identyfikację i zwrot kaucji.

Czy dołączenie do systemu kaucyjnego jest obowiązkowe?

Tak, dla przedsiębiorców wprowadzających napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym przystąpienie do systemu jest obowiązkowe w zakresie pobierania kaucji. Obowiązek zwrotu kaucji i zbierania pustych opakowań mają sklepy o powierzchni powyżej 200 m². Mniejsze sklepy mogą dobrowolnie uczestniczyć w systemie, ale muszą pobierać kaucji przy sprzedaży napojów w opakowaniach objętych systemem.

Kiedy wchodzi w życie system kaucyjny?

System kaucyjny miał początkowo zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2025 roku, jednak na skutek potrzeby lepszego przygotowania infrastruktury i konsultacji termin został przesunięty na 1 października 2025 roku.

W jaki sposób przedsiębiorcy powinni przystąpić do systemu kaucyjnego?

Przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach objętych kaucją muszą współpracować z podmiotem reprezentującym system kaucyjny, tzw. operatorem systemu. Operator ten jest odpowiedzialny za organizację i nadzór nad systemem, a przedsiębiorcy muszą zgłosić swoją działalność i dostosować się do wymogów prawnych, takich jak oznaczanie opakowań, pobieranie i zwrot kaucji oraz realizacja obowiązków związanych z recyklingiem i selektywną zbiórką opakowań.

Przedsiębiorcy wchodzący do systemu kaucyjnego mogą skorzystać z kompleksowego wsparcia technologicznego oferowanego przez firmę COMP, która integruje systemy kasowe z infrastrukturą polskiego systemu kaucyjnego tak, aby ułatwić detalistom sprawne i efektywne wdrożenie systemu. Rozwiązania COMP bazują na urządzeniach fiskalnych (takich jak NOVITUS i ELZAB) oraz aplikacjach sprzedażowych (np. INSOFT), które wspierają zarządzanie pobieraniem i zwrotem kaucji, raportowanie, a także integrację z automatycznymi punktami zwrotu opakowań (butelkomatami). Dzięki temu przedsiębiorcy, od dużych sieci po małe sklepy, mogą łatwiej wywiązywać się z nowych obowiązków, a proces zwrotu kaucji staje się prostszy i bardziej intuicyjny.

Ważnym elementem wsparcia dla przedsiębiorców jest także witryna internetowa kaucyjni.pl, która stanowi platformę informacyjną i technologiczną związaną z systemem kaucyjnym. Witryna dostarcza niezbędnych materiałów i wytycznych dotyczących działania systemu, oznakowania opakowań, procedur zwrotu kaucji oraz aktualności z procesu wdrażania. Jest to miejsce, gdzie przedsiębiorcy mogą uzyskać pomoc, dowiedzieć się o najlepszych praktykach i skorzystać z narzędzi ułatwiających funkcjonowanie w nowym systemie.

Jakie opakowania zostaną objęte systemem kaucyjnym?

Objęte systemem będą:

• Jednorazowe butelki z tworzyw sztucznych (PET) o pojemności do 3 litrów wraz z zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych,
• Puszki metalowe (aluminiowe i stalowe) do 1 litra,
• Butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra.

Wyłączone z systemu są opakowania na napoje mleczne ze względów sanitarnych.

Ile będzie wynosić kaucja za butelki w systemie kaucyjnym?

Wysokość kaucji ustalona zostanie następująco:

• 0,50 zł za butelki plastikowe (jednorazowe) o pojemności do 3 litrów,
• 0,50 zł za puszki metalowe do 1 litra,
• 1,00 zł za butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra.

Maksymalna wysokość kaucji może wynosić 2 zł.

Jak wygląda zwrot kaucji?

Zwrot kaucji odbywa się po oddaniu odpowiednio oznakowanego, nieuszkodzonego opakowania w punkcie zbiórki lub automacie do zwrotu (butelkomacie). Konsument nie musi posiadać paragonu zakupu, aby otrzymać zwrot kaucji, co ma uczynić proces zwrotu prostym i wygodnym.

Czy można nie przystąpić do systemu kaucyjnego?

Przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach objętych systemem mają obowiązek przystąpienia do systemu w zakresie pobierania kaucji. Sklepy o małej powierzchni mogą zrezygnować z obowiązku zbierania opakowań i zwrotu kaucji, ale nie z obowiązku pobierania kaucji przy sprzedaży. Nieprzystąpienie do systemu wiąże się z wyższymi opłatami produktowymi oraz sankcjami.

Dyrektywa SUP a system kaucyjny

Dyrektywa SUP (Single-Use Plastics) to unijny akt prawny przyjęty w 2019 roku, którego głównym celem jest ograniczenie ilości odpadów z tworzyw sztucznych, zwłaszcza produktów jednorazowego użytku. Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzania środków mających na celu redukcję zużycia plastiku oraz promowanie alternatywnych, bardziej przyjaznych środowisku rozwiązań, takich jak produkty wielokrotnego użytku czy opakowania z materiałów biodegradowalnych.

W Polsce dyrektywa SUP została zaimplementowana ustawą z 14 kwietnia 2023 r., wprowadzającą nowe obowiązki dla przedsiębiorców w zakresie gospodarowania odpadami oraz opłaty produktowej. W kontekście systemu kaucyjnego (DRS), dyrektywa SUP stanowi jedną z podstaw prawnych jego wdrożenia w Polsce. System kaucyjny ma pomóc w realizacji celów dyrektywy poprzez zwiększenie poziomu zbiórki i recyklingu opakowań plastikowych, szklanych oraz metalowych używanych do napojów.

System kaucyjny w Europie

Systemy kaucyjne działają już od lat w wielu krajach europejskich, osiągając wysokie wskaźniki zwrotu opakowań i skuteczną redukcję odpadów. Każdy kraj decyduje indywidualnie o wysokości kaucji – w Niemczech kaucja za opakowanie/butelkę wynosi 25 eurocentów, w krajach bałtyckich jest to 10 eurocentów. Polska wdraża system dostosowany do najlepszych praktyk europejskich, jednocześnie dostosowując rozwiązania do lokalnych potrzeb.

Obsługa systemu kaucyjnego DRS w systemach Insoft

Firmy oferujące oprogramowanie dla przedsiębiorców, takie jak Insoft, rozwijają dedykowane moduły do obsługi systemu kaucyjnego (DRS – Deposit Return System). Moduły te wspierają m.in. naliczanie i zwrot kaucji w punktach sprzedaży, rejestrację zwrotów, integrację z butelkomatami oraz raportowanie i ewidencję dla celów rozliczeniowych i kontrolnych, ułatwiając przedsiębiorcom realizację nowych obowiązków wynikających z wprowadzenia systemu kaucyjnego.

Moduł obsługi systemu kaucyjnego dostępny jest w ramach oprogramowania PC-POS oraz PC-Market.